Lars van Eesteren Autobiografische roman

(Score van 4 op 5)

Wolkers bekijkt een oude familiefoto. Hij ziet daarop zijn vader staan als kleine jongen met zijn broers en zussen. Dat roept bij Wolkers allerlei herinneringen op aan die soms vreemde ooms en tantes van hem. Ook zijn opa van moeders kant was enigszins vreemd; alles moest altijd precies gaan zoals hij dat wilde. De vader en moeder van Wolkers kwamen allebei uit Amsterdam. Ze verhuisden na een tijd naar Leiden en kwamen uiteindelijk in Oegstgeest terecht. Daar dreef de vader van Wolkers een winkel in kruidenierswaren. De Bijbel en de protestantse godsdienst speelden een belangrijke rol in het leven van Wolkers’ ouders. Ze waren zeer godvruchtig. Er werden dus ook veel kinderen geboren en het gezin had het vooral daardoor niet breed.

Wolkers rijdt als volwassene naar Oegstgeest en bezoekt daar zijn ouders. Zijn vader heeft niet veel op met de manier van schrijven van zijn zoon maar hij is blij hem te zien. Ook de doos sigaren die Wolkers meegenomen heeft valt in goede aarde. Wolkers’ broer is in de oorlog overleden en hij kon niet goed met hem opschieten. Hij droomt er nog wel eens van. Zijn ouders schikten zich in de dood van hun zoon met de gelatenheid die gelovige mensen eigen is. Wolkers zelf was als kind ook niet sterk. Hij was vaak ziek. Nu alle kinderen de deur uit zijn vindt Wolkers’ vader het maar stil in huis.

Wolkers werd geboren in 1925, op de verjaardag van zijn vader. Zoals gezegd was hij niet sterk. Hij kreeg spruw en bronchitis. Wolkers had wat met dieren. Zo verzamelde hij amfibieën. De konijnen en kippen in huis eindigden vanwege hun vlees uiteindelijk op het hakblok. Wolkers herinnert zich zijn lagere schooltijd. Op juffrouw Vink was hij stiekem verliefd. Aan juffrouw Hakkenberg had hij een hekel. Laatstgenoemde had een horrelvoet en sloeg hem altijd met de knokkels van haar hand op zijn hoofd. Wolkers raakte verliefd op Elly Lampet, een meisje van school. Ze kreeg echter een ongeluk en kwam in een rolstoel terecht.

Tijdens de crisistijd in 1929 ging het slecht met de winkel van Wolkers’ vader. De mensen hadden geen geld en kochten dus amper nog artikelen. Wolkers mocht ook geen vriendjes meer mee naar huis nemen. Om te kunnen overleven ging Wolkers’ vader toen maar kamers verhuren. Dat bracht tenminste nog wat geld in het laatje. De eerste klanten waren twee medische studenten. Maar toen die dames voor de nacht mee begonnen te brengen trapte Wolkers’ vader ze er weer uit. “Hoererij” duldde hij niet onder zijn dak. Wolkers zelf was heel blij met een officier die kwam huren. De man verzamelde namelijk diverse opgezette dieren zoals slangen en kevers. Wolkers kon daar eindeloos naar kijken.

Wolkers’ eerste baantje was dierenverzorger in een laboratorium van het Academisch Ziekenhuis. Op de dieren werd geëxperimenteerd door medische studenten en Wolkers moest ze daarna verzorgen. Veel dieren werden dodelijk gewond door de experimenten. Wolkers vermoordde de beesten dan maar en begroef ze in de tuin. In 1940 brak de oorlog uit. Er vielen doden en Wolkers zag enkele doden de rouwkapel van het ziekenhuis in gesleept worden. Na de capitulatie werd Wolkers als verzorger ontslagen. Als Wolkers later als volwassene het laboratorium weer bezoekt, vindt hij veel dingen veranderd. De rouwkapel kan hij bijvoorbeeld niet meer terugvinden.

Wolkers’ overleden broer was vijf jaar ouder dan hij. Hij had bewondering voor hem maar kon niet altijd goed met hem opschieten. Wolkers is wel een keer door zijn broer gered. Wolkers was in Katwijk namelijk in de haven gevallen en werd vervolgens door de stroom meegesleurd. Zijn broer sprong hem na en redde hem het leven. In de winter van 1943 gingen Wolkers en zijn broer vaak op strooptocht uit. Op een keer haalden ze uit een wak maar liefst eenentwintig snoeken. Het was een prachtig buitenkansje en leverde de familie Wolkers een hoop vis op. In 1944 kreeg Wolkers’ broer difterie. Hij werd naar het Academisch Ziekenhuis gebracht en was stervende. Wolkers zocht hem daar op maar mocht niet naar binnen. Hij keek daarom buiten maar door het raam. De beide broers zagen elkaar en daarna stierf Wolkers’ broer. Hij werd begraven bij het Groene Kerkje in Oegstgeest.

Dit boek van Wolkers (1925 – 2007) verscheen voor het eerst in 1965. Het bestaat uit zestien hoofdstukken waarvan er acht steeds dezelfde titel hebben, namelijk “Terug naar Oegstgeest”. In die hoofdstukken gaat Wolkers als volwassen man feitelijk terug naar Oegstgeest. In de hoofdstukken die daaraan voorafgaan haalt Wolkers herinneringen op aan zijn jeugd. In die hoofdstukken figureert hij dus als kind. Zo krijg je dus een aardige mix van verleden en heden achter elkaar en zie je ook hoe Wolkers zelf gegroeid is van kind naar volwassen man. Ik heb erg genoten van dit boek. De thematiek is overigens vrij somber. Verval, dood, armoede, honger, ziekte en oorlog zijn er enkele van. Toch heeft Wolkers die uiteindelijk wel overwonnen. In zoverre is het ook een roman van hoop en optimisme. Wat mij betreft is dit Wolkers’ beste boek! (Terug naar Oegstgeest)